0-5 Yaş Arası Bebeklerde Bilişsel Gelişim Nasıldır?

Bebek Gelişim tablosu

Temel bilişsel gelişimin çocuğun ilk 5 yılında gerçekleştiğinin farkında mısınız? Bilişsel gelişim kabaca düşünme ve anlamada zihnin yeteneği anlamına gelir. Daha önceleri, yeni doğanların düşünme ve anlama yeteneklerinin olmadığına inanılırdı. Bu da aile fertlerinin çocuğun önünde rahatça konuşma özgürlüğünü ellerinden almıştır.
Bugünlerde bilim sayesinde anne karnında bile çocuğun hissettiği, duyduğu ve çevresini gözlemlediğine dair kanıtlar bulunmuştur.
Bu makalede bir çocuğun 5 yaşına kadar olan bütün bilişsel gelişimini ve bu gelişimi desteklemek için aile olarak yapabileceğiniz etkinlikleri öğreneceksiniz.

Doğumdan Beş Yaşına Kadar Çocuğunuzun Bilişsel Gelişimi

Bilişsel gelişim temel olarak bilgi işleme, akıl yürütme, zeka, hafıza gelişimi ve dil gelişimini içerir.

Bilişsel Gelişimin Temelleri (0-24 aylık)

İlk aşamada bilişsel gelişim emme ve karnını doyurma gibi refleksleri içerir. Doğumdan 2 yaşına kadar, hareketler çevreden gelen dış uyarıcılara bağlıdır. Bu aşamada bebeğiniz benmerkezcidir (egosantrik) ve herhangi birisinin düşüncesini kabullenmez, reddeder.
Bu süreçte bebeğiniz çevresindeki nesneleri öğrenmek için duyusal becerilerini kullanacak ve zamanla bu nesneleri kontrol etmeyi öğrenecektir. Bu aşama DUYUŞSAL DÖNEM olarak adlandırılır.
10 aylık civarındayken bebeğiniz nesneleri tanımaya başlar ve hafızasına kaydeder. Hafızasına kaydettiği nesneleri sakladığınızda bebeğinizin bu nesneleri aradığını fark edeceksiniz.

2-5 Yaş Arası Bilişsel Gelişim

Bu dönem genelde KRİTİK DÖNEM olarak adlandırılır. Bu dönemde küçük çocuğunuz dik kafalı minik bir bireye dönüşmektedir. Çocuğunuzun kelime hazinesi 2 yılın sonunda daha fazla gelişmiştir. Mantıksal düşünme henüz gelişmemiştir.
Bu yaşta özel karakteristiklerden birisi ANİMİZMdir. "Animizm" çocuğun çevresindeki her şeyin kendisi gibi canlı olduğuna inanmaya başlamasıdır. Örneğin çocuğunuz size sık sık şunları sorabilir " Oyuncak bebeğim düştüğünde çok incindi" veya "Oyuncak ayının annesi nerde?". Üstelik bu yaşta, çocuğunuz birşeyin doğru olduğuna inanıyorsa, herkes için de doğru olduğuna inanır ya da yanlış algısının herkes için geçerli olduğunu zanneder.
BU ONLARI DİKKAFALI YAPAR VE İLGİLENMEYİ, ONLARLA BAŞ ETMEYİ ZORLAŞTIRIR.
Temel bilişsel gelişim işte şimdi gerçekleşmiştir ve çocuk kendi düşünme süreci ve kavramasına sahiptir. Bilişsel gelişim büyük bir hızla devam eder. 18 aylıkken bir çocuk ilk kelimelerini söyleyebilir. Yakında kelime dağarcığı gelişmeye başlar ve 2 kelimeli cümleler söylemeye başlar (anne geldi,baba gitti vb.) Çocuğunuz daha karmaşık cümleler söylemeye başladıkça, onun dil gelişimini desteklemek için eğlenceli oyunlar oynamaya başlayabilirsiniz.
1.Etkinlik
Gerekli Malzemeler
Bir oda ve sadece hayal gücünüz
Amaç
Kelime dağarcığınızı genişletmek
Bu oyun oldukça basittir.  "Bu odada beyaz renkli bütün şeyleri bana göster" şeklinde soru sorarak başlayın. Çocuklar 24 aylıkken renkleri tanımaya ve ifade etmeye başlarlar. Tabii ki daha erken de tanıyabilir ve renkleri söyleyebilirler. Dolayısıyla çocuğunuzun bulunduğu döneme bağlı olarak, oyunu uygun şekilde oynayın. Eğer çocuğunuz renkleri söylüyorsa, o zaman ondan beyaz renkli şeyleri göstermesini isteyebilirsiniz. Eğer henüz eşyaları bilmiyorsa ve onların ne olduğunu sorma aşamasındaysa, nesnenin ne olduğunu ona söyleyebilir ve kelime hazinesini genişletebilirsiniz.
2.Etkinlik

Gerekli Malzemeler
Bir sepet
Çocuğunuzun evdeki oyuncakları
Amaç
Çocuğunuzun sözel becerilerini geliştirmek ve yaratıcılık ve hayal gücünü kullanmasını sağlamak Sepeti alın ve siz ve çocuğunuz (veya oynayan başka birisi-varsa) sepete 4 tane oyuncak koyun. Ondan sonra her biriniz arkanızı dönüp sepetteki bütün oyuncakların olduğu bir hikaye oluşturun. Anne-baba yaratıcılığı nasıl kullanacağını göstermede çocuğa yardımcı olmak için ilk olarak başlamalıdır.
Hikaye oluşturma sırası çocuğa geldiğinde onu cesaretlendirin ve hikayesinin daha detaylı olması için bütün oyuncakların hikayede olmasına çabalayın, böylece sözel becerileri gelişsin.

Bilişsel gelişimi desteklemede çocuğunuzla yapabileceğiniz diğer etkinlikler:

1. Vücudun farklı bölümlerini çocuğa bir kez tanıtın ve her gün ona miden nerde, omzun nerde gibi sorular sorun. Kelime ile vücudun bölümünü ilişkilendirebilsin diye kelimeyi tekrar ettiğinde karnını gıdıklayarak ya da nazikçe dürterek tebrik edin.
2. Her gün ona nasıl sayı sayacağını öğretin ve gün boyu sayıları çeşitli nesnelerle gösterin. Çocuğunuz ne zaman bir önceki sayıyı öğrenirse yeni sayılar öğretin. Örneğin 2 sayısını öğrenene kadar ona 2 kaşık, 2 bardak, 2 terlik gösterin ve sonraki gün günlük eşyalarla 3 rakamını gösterin ve bu şekilde arttırarak devam edin.
3. Kelime dağarcığını zenginleştirmek için çocuğunuza "kedi", "ağaç" gibi kelimelere uygun kafiye üretmesini sağlayan oyun oynayabilirsiniz.
Bilişsel Becerilerinin Gelişmesine Yardımı Olacak Bazı Öneriler
Çocuğun beyin gelişimini hızlandıracak bazı işe yarar öneriler verilmiştir:
Şiir Okuma/Şarkı Söyleme
Şarkı söyleme beyinde bir çok noktayı harekete geçirir.
Farklı kasların birlikte koordineli çalışması için beyne yardımcı olur.
Siz onun en çok sevdiği şarkıyı söyleyin ve size eşlik etmesini sağlayın.
Çocuğunuz şarkı söyledikçe beyin daha çok harekete geçecektir.
Çevresindeki Sesleri Tanıma
Çevredeki sesleri tanıma çevresini daha iyi anlama ve tanımaya yardımcı olacaktır. Bir kapı zilinin sesi, araba kornası, geçen bir otobüsün sesi veya öten bir kuş sesini ona öğretmelisiniz.
Çocuğunuza Öğretin
Çocuğunuza harfleri okumayı, sayı saymayı ve renkleri tanımayı öğretmeniz zihin gelişimini destekleyecektir.
Hikaye kitapları okumak bakış açısını genişletecek ve hayal gücünü daha da zenginleştirecektir.
Bu aileler tarafından genelde ihmal edilen ancak aslında çok üretken bir etkinliktir.
Günde sadece 10 dakika okumak ciddi fark yaratacaktır.
Fiziksel Etkinlik
Günlük 2 saat fiziksel etkinlik her çocuk için olmazsa olmazlardandır.
Bu etkinliği önceden planlamalısınız. Zıplama, atlama ve koşma gibi fiziksel etkinlikler çocuğunuzun fiziksel ve zihinsel (mental) gelişimine çok iyi gelir. Onu her gün parka götürmek müthiş bir fikirdir. Her dönemde düzenli fiziksel etkinlik yapılmalıdır. Sadece ince motor becerilerini geliştirmez ayrıca denge organımız olan beyinciği de geliştirir. Fiziksel etkinlik aynı zamanda çocuğun yemeklerden lezzet almasını ve sağlıklı kalmasını da sağlar.
Uyku Düzeni
Uyku düzeni her çocuğun sağlıklı gelişimi için bir anahtardır.
Çocuğunuzun yaşına uygun yeterli uyku uyumasını sağlamalısınız.
Yeterli uyku uygun fiziksel gelişim sağladığı gibi aynı zamanda her aşamada zihinsel gelişime de yardımcı olur.
Sorular Sorun
Çocuğunuza bol bol soru sorun.
Ona ağacı işaret ederek onun ne olduğunu sorun.
Köpeklerin nasıl havladığını ya da kedilerin nasıl ses çıkardığını sorun.
Bu daha sonra çocuğunuzun kendi kendine öğrenmesine merak uyandıracaktır. Aynı zamanda onun düşünme sürecini de uyaracaktır.
Oyun Oynayın
Evde oynanan cee, aynanın önünde vücudun bölümlerini gösterme ya da bloklar inşa etme gibi oyunlar zekayı geliştirme, anlama ve kavramaya yardım eder. Ne kadar çok oyun oynarsanız daha akıllı olur.
Meraklı Olmasını Teşvik Edin. Küçük çocuklar çok meraklı olurlar ve çevrelerindeki herşeyi keşfetmek isterler.Dünya, onların gözlerinde keşfetmeyi bekleyen yeni bir yerdir. Bu keşfi ona sürekli sorular sorarak sağlayabilir, ona yardımcı olabilirsiniz. Bu sorulardan bazıları çok da mantıklı olmak zorunda değil. Ancak anne-babası olarak sizin verdiğiniz cevaplarla tatmin olana kadar onun sorularını her zaman cevaplamaya çalışın. Bu özgüvenini geliştirecektir ve böylece daha hızlı öğrenecek ve kendini geliştirecektir.
Sonuç olarak,
İlk yıllar çocukluğun en kıymetli yıllarıdır. Onu çocuğunuzla en iyi şekilde geçirmeye çalışın. Çocuğunuzun şu an öğrendiği kendisinde sürekli kalır ve büyüdükten sonra yaşamının temel prensiplerini oluşturur. Böylece ebeveynlerin çocuklarına ilk 5 yılda zaman ve enerji harcaması çok önemlidir. Çocuğunuzun gelişimi sürecinde aktif olun, temelden güzel alışkanlıklar edinmesine çabalayın.